Rozprawka – już samo brzmienie tego słowa powoduje, że u części maturzystów jeżą się włosy na głowach. Zwykle demonizowana, przedstawiana jako absolutna podstawa kompetencji ucznia wypowiedź jest w istocie czymś niezwykle ciekawym. Aby stworzyć dobrą rozprawkę, wcale nie trzeba godzinami studiować kompendiów kupowanych w kiosku, czy pobierać schematów z wątpliwej jakości serwisów internetowych. Wystarczy jedynie pamiętać o kilku rzeczach.
I część rozprawki – dobry plan, wstęp oraz teza
Teza, hipoteza, argument, kontrargument i cała ta reszta… Wystarczy wypowiedzieć jedno z tych określeń, aby u niektórych uczniów wywołać zgrzytanie zębów. Zupełnie bez potrzeby! Podstawą rozprawki jest jednak absolutna znajomość pojęć stosowanych w poleceniu oraz rozumienie ich znaczenia. Nie powstanie dobra rozprawka, jeśli wciąż istnieje problem w podaniu różnicy pomiędzy tezą a hipotezą.
Plan rozprawki – w wirze twórczego pisania łatwo można pogubić myśli, bo pędzące jedna przez drugą często umykają pod naporem kolejnych. Plan rozprawki napisany w brudnopisie pozwoli na uporządkowanie kolejności tego, co chcemy zawrzeć w wypowiedzi.
Wstęp – dobre rozpoczęcie pracy to klucz do jej konsekwencji. Wstęp powinien zachęcać do dalszego czytania rozprawki i budzić zainteresowanie tokiem myślenia autora. Początek musi odnosić się do problemu zawartego w poleceniu i wykazywać, że próba odpowiedzi na zagadnienie z tematu pojawiała się już wcześniej. Najłatwiej jest opisać to w oparciu o dobrze znany uczniowi tekst kultury. Nie zawsze trzeba na siłę szukać inspiracji w lekturach szkolnych czy klasykach literatury. Rozprawka to pole do wyrażenia opinii piszącego, tutaj jest miejsce na sugestię stanowiska wobec problemu (polecenia). Uczeń występuje tu jako swego rodzaju opiniotwórca, który może zgodzić się lub zaprzeczyć przesłaniu tematu – we wstępie jest na to miejsce. Rozpoczęcie nie powinno być jednak dłuższe niż ¼ całej pracy.
Jak napisać rozprawkę, aby argumenty zostały wysoko ocenione?
Rozwinięcie – to esencja rozprawki, właśnie tutaj zajmujemy się analizowaniem i pogłębianiem tezy oraz przywoływaniem argumentu. Pisząc rozwinięcie trzeba pamiętać, by każde odniesienie się do tematu uzasadniać. Uczeń jest tutaj twórcą, to on wyraża swoje zdanie. Z tego też względu bezwzględnie trzeba brać pod uwagę uzasadnienie za każdym razem szukając odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak właśnie myślę? Podstawą rozszerzenia jest argumentacja.
Argumentacja – element, który sprawia największą trudność, choć w rzeczywistości jest miejscem na kreatywność i popisywanie się wiedzą. Dobry argument to taki, który według piszącego dobrze odpowiada na pytanie zawarte w poleceniu i oparty jest o odpowiednio dobrane źródła. Wysoko punktowana rozprawka zawiera w swojej treści minimum trzy argumenty. Przynajmniej jeden z nich musi odwoływać się do tekstu źródłowego i/lub lektury obowiązkowej. Pozostałe dwa natomiast powinny wywodzić się z innego źródła literackiego oraz dowolnego źródła kultury (jeżeli polecenie nie mówi inaczej).
Argumentem nie jest cytowanie utworów i streszczanie ich, lecz wyłącznie interpretacja zgodna ze stanowiskiem piszącego rozprawkę. Nie warto więc tracić czasu na bezsensowne przepisywanie cytatu; może on stanowić uzupełnienie argumentu. Koniecznie trzeba jednak podsumowywać każdy argument. Chodzi o wyciągnięcie krótkiego wniosku, z którego będzie wynikać w jaki sposób to źródło potwierdza moją opinię. Bardzo ważne jest, aby w rozprawce wykazać się wiedzą nie tylko dotyczącą tekstu. Trzeba wziąć pod uwagę także kontekst całego wybranego utworu oraz umiejętnie powiązania go z jakąś interesującą myślą. Mile widziane będzie choćby odwołanie się do genezy powstania utworu, czy odnalezienie podobieństwa do innego, znanego piszącemu.
Co uwzględnić w zakończeniu rozprawki?
Zakończenie – podsumowanie argumentów, z którego jasno wynika stanowisko piszącego wobec problemu z polecenia. Wnioski powinny być krótkie, jednak NIE WOLNO ograniczać się do ogólnikowego, lakonicznego podsumowania. Do takiego można zaliczyć choćby: mam nadzieję, że w ten sposób potwierdziłem/obaliłem tezę. W zakończeniu powinno pojawić się coś dotychczas jeszcze niewyrażonego przez autora. Coś, co jednocześnie nakłoni czytającego do większej refleksji i samodzielnego zastanowienia się nad problemem, znając już opinię piszącego rozprawkę.
Pamiętając o tych kilku – dość prostych – punktach o wiele łatwiej można rozprawić się z rozprawką. Kluczem do napisania merytorycznej, wysoko ocenianej rozprawki jest znajomość lektur. Jeśli zastanawiasz się, jak zapoznawać się z ich treścią, aby jak najwięcej wynieść już po pierwszym przeczytaniu zajrzyj do wpisu ,,Jak należy czytać szkolne lektury?”. Być może takie rady pomogą odkryć pasję do twórczego poszerzania wiedzy po to, aby w przyszłości móc wiedzieć nie tylko wszystko o czymś, ale też coś o wszystkim 😊
Artykuł aktualizowany: [5.09.2022]
