Antyk. Od tego wszystko się zaczęło. Gdyby nie starożytni Grecy i Rzymianie, współcześnie nasza literatura czy filozofia wyglądałaby zupełnie inaczej. Skoro u podstaw wszelkich motywów i wątków znalazł się Achilles i Parys, tuż obok Odyseusz, za nimi Król Edyp i Antygona czy choćby Argonauci, to kto byłby archetypem naszych bohaterów, gdyby nie dostarczyła ich epoka antyku? Szkolny, dodatkowy przedmiot realizowany tylko w wybranych szkołach o nazwie „język łaciński i kultura antyczna” można zdawać na maturze. Z powodzeniem treści z tego przedmiotu porusza się także częściowo na lekcjach języka polskiego, historii, filozofii, historii sztuki, a nawet wos-u. Uważam, że to bardzo dobrze – w dobie nauk interdyscyplinarnych, również my, korepetytorzy i nauczyciele prywatni możemy z tego dorobku korzystać. Na wspomnianych zajęciach można zapoznać się z wielością mitów. Głównym tematem takich zajęć może stać się choćby omawiana poniżej wyprawa Argonautów.
Kim są tytułowi Argonauci?
Przychodzę dziś z propozycją lekcji języka polskiego dla wszystkich uczniów zaciekawionych nie tylko współczesną literaturą, ale również mitami i światem antycznych herosów. Temat tej lekcji dotyczy Argonautów – bohaterów, którzy wraz z Jazonem zdecydowali się wyruszyć w poszukiwaniu złotego runa. Znajdowało się ono w odległej krainie nad Morzem Czarnym – Kolchidzie. Już sama nazwa może zaciekawić ucznia i sprawić, że intuicyjnie zechce podążyć szlakiem Argonautów… No właśnie – a Argonauci? Trochę brzmią jak astronauci… Być może coś w tym jest. I jedni, i drudzy podróżują, by spełnić bardzo trudne cele, a sama wędrówka obfituje w rozmaite przygody i sytuacje, których nie brakuje na co dzień uczniom (i wszystkim nam).
Wyprawa Argonautów – czego może ona nauczyć ucznia? Czy Jazon poradziłby sobie sam? Dlaczego w ogóle zebrał ekipę śmiałków i wyruszył do tajemniczej Kolchidy? Człowiek, jak okazuje się według tego mitu, sam niewiele może zdziałać. Tylko w grupie, w której każdy jest dobry w czymś innym, można dokonać niesamowitych rzeczy. Hobbit, czyli tam i z powrotem Tolkiena to nic innego jak właśnie recepcja i przetworzenie mitu o Argonautach. Czymże innym jest Drużyna Pierścienia, która też podróżuje po Śródziemiu w konkretnym celu?
Warto zorganizować zajęcia poświęcone mitologii, a w moim przekonaniu zwłaszcza temu mitowi. Do mitów można odwoływać się i na egzaminie ósmoklasisty, i na egzaminie maturalnym. Znajomość kultury antycznej na niejednym egzaminatorze zrobi pozytywne wrażenie.
Wyprawa Argonautów – czego ci bohaterowie mogą nas nauczyć?
Na podstawie tego mitu z powodzeniem możemy uczyć o tym, czym jest przyjaźń, władza, rodzicielstwo, przygoda czy trudne okoliczności w życiu człowieka. Inne motywy, pojawiające się w tym micie, to między innymi: kobieta, mężczyzna, bohaterowie, bracia (Kastor i Polluks), bogowie i ich ingerencja w życie człowieka, siostra, okrutna miłość, klęska bohaterów. Mit o Argonautach to żywa opowieść, która może w sposób metaforyczny pokazać drogę większości z nas. Każdy z nas szuka takiego „złotego runa”. Jeśli dobrze wytłumaczymy dzieciom, że złote runo może być metaforycznym celem, choć trzeba uważać, jak później wykorzysta się jego spełnienie, to możemy pomóc dzieciom uniknąć smutnego losu syna króla Ajzona.
Poza tym wyprawa Argonautów pokazuje uczniom sposób patrzenia ludzi antycznych na świat i życie. Nie mieli oni smartfonów, laptopów i tabletów. Niemożliwe było, aby w taki sposób sobie ułatwiać życie. Nie można było wpisać w Google: „jak znajdę złote runo – porady”. Nie. Jazon wybrał się na wyprawę w nieznane i kilka razy on i cała załoga statku Argo narażali swoje życie. Wyprawa po złote runo to przykład bohaterstwa, męstwa i odwagi, ale też sprytu i przypadku (Gdyby nie czarodziejka Medea, to prawdopodobnie nic by z tego nie wyszło. Ona sama z kolei uciekała się do metod niezbyt uczciwych).
Trudności Argonautów – metafora zmagań ludzkich
Moją uwagę zwrócił jeszcze jeden wątek mitu: tajemnicze skały Symplegady, które stykały się i miażdżyły wszystkie statki tamtędy przepływające. Oczywiście Argonauci i na to znaleźli rozwiązanie. Wypuścili gołębia za radą tajemniczego starego króla-wieszcza. Po przelocie ptaka, skały się za nimi zamknęły (gołąbek stracił tylko parę piórek). Statek Argo szybko przepłynął przez cieśninę. Od tej pory Symplegady przestały już się stykać i nikt więcej tu nie zginął.
Jaka jest symbolika tego wątku? Z jednej strony mamy skały. Mogą to być wszelkie trudności życiowe, których pozornie nie da się pokonać, bardzo duże problemy o jakimś wyjątkowym znaczeniu. Z drugiej strony mamy wieszcza Fineusa – to dzięki niemu Argonauci przepływają Symplegady. Może w naszym życiu są ludzie, którzy mają dar prorokowania? Jeśli nie mają dosłownie takich umiejętności, to na pewno otaczają nas ludzie mądrzy, którzy życzą nam dobrze. Nie warto bać się powiedzieć: „nie wiem”. Nie mam obowiązku wszystkiego wiedzieć, a nawet nie sposób poznać całej wiedzy. Przez fragmenty i wątki możemy spróbować zrozumieć okoliczności, motywacje i ludzi oraz rzeczy nas otaczające. Gdzieś w pobliżu (nawet jeśli o tym jeszcze nie wiemy) mamy takich Fineusów, którzy pomogą nam pokonać tajemnicze, a niekiedy nawet niewiarygodne trudności.
Wyprawa Argonautów – temat lekcji pokazujący kulturę grecko-rzymskiego świata
Realizacja takiej lekcji to świetny pomysł na pracę z uzdolnionym uczniem, który lubi historię, a zwłaszcza świat antyczny. Możemy go zapoznać z mniej znanymi mitami, przybliżyć mu niezwykle bogatą kulturę antyku grecko-rzymskiego. Dobrym pomysłem jest też polecenie do skorzystania z materiałów, dostępnych na platformie ZPE. Na tej stronie omawiana lekcja o Argonautach jest bardzo rzetelnie opracowana. Platforma ta publikuje wiele dodatkowych materiałów naukowych i cennych propozycji bibliograficznych.
Być może nasz uczeń zechce zajrzeć też do encyklopedii kultury antycznej albo któregoś opracowania o mitach. W ten sposób można rozbudzić miłość do kultury antycznej, za którą pójdzie również zamiłowanie do łaciny. To już tylko krok do zdawania także rozszerzonego polskiego na maturze i studiów filologicznych, filozofii, historii czy innych, pokrewnych kierunków. Nie bójmy się antyku – przedmioty humanistyczne są interdyscyplinarne i ucząc dzieci o Argonautach, ułatwiamy im poszukiwanie tropów oraz motywów w innych lekturach. Dajemy narzędzia, które sami uczniowie będą mogli wykorzystać na lekcjach. Jeśli zastanawiasz się, jak skutecznie zapamiętać daty czy losy mitologicznych oraz zasłużonych w historii bohaterów, najlepsze wskazówki znajdziesz we wpisie Sprawdzone sposoby na naukę historii.
Wieszczka Pytia wróżyła wszystkim Grekom przyszłość i doradzała w trudnych sprawach. My nie musimy wróżyć – wystarczy, że dobrze uczniom doradzimy i pokażemy ciekawe wątki, motywy, mity i lektury. Otwieramy drzwi i pokazujemy. Alea iacta est – parafrazując znaną sentencję Juliusza Cezara, mity zostały rzucone…
Artykuł aktualizowany: [7.09.2022].
