Charakterystyka/opis postaci to jedna z form wypowiedzi, której umiejętność pisania wymagana jest na egzaminie ósmoklasisty. To jednak nie jedyny raz, kiedy możemy posłużyć się taką wypowiedzią. Jej elementy wykorzystujemy na co dzień – podczas opisywania danej osoby lub też częściowo w rozprawkach, jeśli tego wymaga temat. Jak powinna wyglądać budowa opisu postaci?
Charakterystyka – czym tak naprawdę jest?
O opisie postaci pisaliśmy już w jednym z wpisów – Jak napisać opis postaci?, więc tematyka jest Wam na pewno już bardzo dobrze znana. Dziś poszerzamy ten temat o dokładną budowę, strukturę takiej pracy. Na początek kilka słów uporządkowania… Czym jest charakterystyka?
Charakterystyka to możliwie jak najdokładniejszy opis postaci. Może dotyczyć on zarówno osoby fikcyjnej, literackiej, jak też istniejącej w rzeczywistości (np. artysty, ważnej, cenionej osobistości). Co kryje się pod tym stwierdzeniem ,,najdokładniejszy opis osoby’’? Chodzi o ukazanie wyglądu danej postaci (opis cech fizycznych) oraz jej cech charakteru. Poza przedstawieniem takich faktów, w charakterystyce musisz zawrzeć również swoje własne spostrzeżenia. Chodzi o ocenę postawy, przemyśleń danego bohatera/osoby istniejącej.
Budowa charakterystyki jest dość stała, dokładnie określona. Dlatego też nieprzypadkowo wymieniłam, że w takiej wypowiedzi na początku trzeba uwzględnić wygląd zewnętrzny, kolejno cechy charakteru, a na końcu naszą osobistą ocenę. Taki układ pomoże Ci zachować przejrzystość w pracy, a przy okazji wyrobić nawyk tworzenia prawidłowej struktury takiej wypowiedzi.
Opis postaci – podstawowe części pracy
Wstęp
Swoją pracę musisz rozpocząć od przedstawienia postaci. Należy wyjść od podstawowych kwestii – musisz powiedzieć, jaką osobę będziesz opisywać. Czy będzie to ktoś rzeczywisty, czy fikcyjny. Jeśli ten ostatni, trzeba wskazać, w jakim dziele ten bohater występuje (film, książka).
Kolejną podstawową informacją, która musi pojawić się we wstępie to fakt, kim jest dana postać, np. pilotem/aktorem/uczniem itd. Szczegóły w dalszej części pracy. Tutaj skup się tylko na takich elementarnych kwestiach. We wstępie możesz dodać motywację wybrania takiego, a nie innego bohatera, np.: ,,Wybrałem postać Małego Księcia, ponieważ jego postawa zrobiła na mnie duże wrażenie. Jego przygody dostarczyły mi wiele emocji’’. Unikaj stwierdzeń typu: ,,Mały Książę to postać, którą będę charakteryzował…’’. To oczywiste, będzie to wynikać z dalszej części pracy.
Podsumowując: Dobry opis postaci zawiera wstęp składający się z ok. 4 zdań. We wstępie sygnalizujemy, jaką osobę opisujemy, kim ona jest, dlaczego ją wybraliśmy spośród innych.
Rozwinięcie
W tej części musi pojawić się kilka obowiązkowych punktów. Najlepiej tę część napisać sobie ,,na brudno’’, stworzyć plan, jeśli jest taka możliwość. Pozwoli to uporządkować tę część wypowiedzi.
- Cechy fizyczne bohatera – to od nich warto rozpocząć opis postaci. Z reguły nie brakuje cytatów w książce odnoszących się do wyglądu zewnętrznego danych bohaterów. Jeśli jednak nie ma ich wiele lub są to szczątkowe informacje, napisz, że ,,o wyglądzie postaci wiadomo niewiele’’. Pamiętaj jednak, że cechy fizyczne to nie tylko aparycja zewnętrzna, ale też kondycja fizyczna, wiek itp. Tych również poszukuj w tekście!
- Przywołanie cech charakteru postaci – to jedna z najważniejszych części charakterystyki. Zadaj samemu sobie szereg pytań dotyczących bohatera, jaki faktycznie był. Czy swoje decyzje podejmował pewnie czy z lękiem? Czy był osobą otwartą na innych, czy wręcz przeciwnie, wolał własne towarzystwo? Czy jego działania można określić jako moralne? Przywołując wyrażenia oceniające, epitety uzasadnij też, dlaczego ich użyłeś. Pozostaw komentarz po swojej ocenie. Np. jeśli uznasz, że Mały Książę był bardzo empatyczny, uargumentuj to. Przywołaj odpowiednie zachowanie postaci w danym momencie, które potwierdzi, że bohatera można określić właśnie takim epitetem.
Aby wzbogacić tę część charakterystyki, zwróć uwagę nie tylko na postępowanie danej osoby, ale spróbuj też wywnioskować, czym kieruje się taka jednostka, co jest dla niej ważne (wartości). Możesz spróbować też wcielić się w opisywaną postać i zastanowić się, dlaczego postąpiła tak, a nie inaczej. Sprawdź, czy w tekście są też opinie innych postaci na temat tej opisywanej przez nas osoby. Jeśli tak i znasz je – wspomnij o nich.
Co najważniejsze – nie opisuj bohatera wyłącznie powierzchownie, tworząc szeregi epitetów jaki jest, a jaki nie. Przywołując cechę charakteru, od razu napisz po czym to wnioskujesz, na jakiej podstawie (konkretna sytuacja, wypowiedź bohatera). Opisując zachowanie, napisz, skąd może ono wynikać itd.
Zakończenie
W zakończeniu koniecznie powinna pojawić się Twoja ocena postaci. Nie kończ charakterystyki dość pobieżnie, pisząc: ,,Mały Książę jest wzorem do naśladowania’’, ale rozszerz tą wypowiedź, ujmując to jako: ,,Z Małego Księcia warto brać przykład, ponieważ…’’. Przy podsumowaniu można odnieść się także do bohatera w kontekście współczesnej sytuacji, np. ,,Ciężko ocenić jednoznacznie Małego Księcia. Istnieje on w realiach fikcyjnych, odrębnym świecie niż nasz, aczkolwiek wartości, którymi się w swoim życiu kieruje, są godne naśladowania’’.
Pomocne zwroty do tworzenia charakterystyki
Oto kilka propozycji, które możesz użyć w swojej charakterystyce do opisu bohatera:
– Najmocniejszą stroną bohatera jest…/Największą wadą bohatera jest…
– Można uznać go za wzór do naśladowania, ponieważ…
– Ważną rolę odgrywała u niego…
– Nadrzędną wartością, którą kierował się w swoim życiu była…
– Cechą, która zdecydowanie wyróżnia tę postać spośród innych bohaterów literackich, jest…
