Opis postaci — przedstawienie, charakterystyka… Ileż to godzin spędziliśmy w szkole podstawowej, starając się jak najlepiej zdefiniować bohatera lektury? Wam zapewne również tego typu wypowiedź napędziła swego czasu sporego stracha. Prawda leży jednak w zupełnie innym miejscu. To jedna z prostszych form tekstu, bowiem wymaga tylko (i aż!) zrozumienia tekstu oraz uruchomienia swojej wyobraźni. Dobrze napisana charakterystyka postaci musi zachować jednak odpowiednią kompozycję, czyli odpowiednio zaznaczone elementy składowe. Zadaniem opisu jest kompleksowe przedstawienie postaci zarówno pod względem wyglądu zewnętrznego, jak i cech charakteru. Jednak skupienie się tylko na tych elementach wcale nie sprawi, że opis postaci będzie pełny. Aby więc najlepiej dokonać przedstawienia postaci, trzeba spełnić sześć warunków:
Podstawowe informacje, które powinny znaleźć się w opisie postaci
Prezentacja znaczenia – ukazanie, kim dana postać jest w utworze. Jak ma na imię, jaką pełni funkcję, jakie piastuje stanowisko etc. (Gargamel jest złym czarownikiem zajmującym się czarną magią. To główny antagonista Smerfów będących bohaterami omawianej bajki).
Opis wyglądu zewnętrznego postaci – jej fizjonomia, strój, styl i znaki szczególne, dzięki którym zyskuje swoją indywidualność fizyczną. (Czarownik ten jest starszym, przygarbionym mężczyzną o haczykowatym nosie. Jego twarz przypomina w kształcie trójkąt, na którym osadzone są duże, zwykle przymrużone oczy i krzaczaste brwi. Charakterystycznym elementem wyglądu Gargamela jest łysina, z którą kontrastują włosy znajdujące się tylko z tyłu głowy oraz pojedynczy ząb zawsze widoczny z otwartych ust. Czarodziej nosi czarną, połataną szatę oraz czerwone buty).
Cechy charakteru oraz motywacje – jakie jest usposobienie bohatera, z czego ono wynika? (Gargamel jest złośliwy i nerwowy, przez co często krzyczy i rzuca różnymi przedmiotami. Wyrządza także psikusy innym postaciom. Nie potrafi czynić dobra i bywa nieostrożny, przez co często wpada w kłopoty, próbując osiągnąć swój cel. Jego największym pragnieniem jest schwytanie Smerfów po to, aby je zjeść, gdyż jako osobie biednej często brakuje mu pożywienia).
Zdolności i zainteresowania postaci – czym wyjątkowym się charakteryzuje, jak daje się poznać odbiorcy, co go odróżnia? (Gargamel zajmuje się czarną magią, której zaklęcia z lepszym, bądź gorszym skutkiem przepisuje ze starej księgi. Często próbuje też tworzyć własne czary oraz mikstury, gdyż pragnie samodzielnie stworzyć legendarny Kamień Filozoficzny, mający zapewnić nieśmiertelność. Gargamel, pomimo nie zawsze udanych czarów, jest dość wprawnym magiem, ponieważ to on odpowiedzialny był za stworzenie Smerfetki).
Napisz swoją ocenę i pozwól bohaterowi ocenić innych
Stosunek do innych postaci – w jaki sposób opisywany bohater odnosi się do innych oraz do otaczającej go rzeczywistości. (Czarownik nienawidzi żadnej formy piękna. Nie ma szacunku do natury i denerwują go wszelkie przejawy radości oraz udane efekty pracy innych. Daje temu wyraz, niszcząc przydrożne dekoracje, depcząc kwiaty i narzekając na piękną pogodę. Wobec innych postaci jest opryskliwy i niemiły, bywa również agresywny. Gdy ktoś mu się sprzeciwi, potrafi cisnąć czymś w tę osobę lub umyślnie zniszczyć jakąś jej własność. Bywa także okrutny wobec swojego kota – Klakiera. Warto jednak zauważyć, że zawsze godzi się ze zwierzęciem, a także wykazuje – zapewne podyktowany strachem – szacunek wobec swojej matki oraz ojca chrzestnego.
Ocena postaci – werdykt, który wydaje autor charakterystyki wobec postaci. Piszący dokonuje podsumowania i ocenia bohatera według powyższego przedstawienia. Ukazuje przy ocenie własną ocenę moralną oraz estetyczną. (Gargamel jest postacią jednoznacznie negatywną, złą i przerażającą. Przy całym swym okrucieństwie wykazuje się również tchórzostwem i niechęcią wobec naprawy wyrządzonych szkód. Można zrozumieć jego motywacje i zachowanie, jeśli weźmie się pod uwagę jego życie w niemal skrajnym ubóstwie, samotność oraz chorobliwe ambicje. Mimo to jednak w żadnej mierze nie usprawiedliwia to nagannych czynów, których się dopuszczał).
Opis postaci – ostatnie, niezbędne wskazówki
Pamiętając o właściwej kompozycji charakterystyki, możemy w łatwy sposób opisywać kolejne elementy, składające się na pełen obraz postaci. Ważne jest jednak, aby tworząc opis wystrzegać się zawierania w nim niepotrzebnych informacji i osądów odnoszących się do osobistych odczuć piszącego. Charakterystyka musi opierać się na cechach i wydarzeniach dotyczących postaci i wynikających bezpośrednio z tekstu źródłowego. Trzeba się więc powstrzymać od wtrąceń komentujących własne odczucia względem poszczególnego elementu bohatera. Choć zapewne chciałoby się wyrazić własną opinię na temat stanu uzębienia Gargamela oraz jego stosunku do kąpieli, to jednak dobry opis nie może zawierać subiektywnych naleciałości.
Poprawnie napisana charakterystyka to taka, która jest tekstem o niezaburzonej (zgodnej z powyższymi wytycznymi) budowie. Wskazany do jej ujęcia język nie powinien stronić od stosowania przeróżnych środków stylistycznych. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, by przytaczane dla ,,podbicia” wiarygodności opisy przykładów były zwięzłe i nie zawierały elementów, mogących zburzyć kompozycję (np. takich, które nie zawierają istotnych informacji). Bogata semantyka musi współgrać ze sprawnie realizowaną kompozycją i nie stanowić jedynie sposobu na usilne uatrakcyjnienie wypowiedzi. Stosowanie zaś przemyślanych zabiegów językowych podczas opisu postaci powinno być naturalne i wynikać ze swobodnego przepływu myśli.
Aktualizacja artykułu: [12.09.2022]
